راهنمای خریدنوپا
کودک ۱۸ ماهه چه توانایی‌هایی باید داشته باشد؟
وقتی کوچولوی ۱۸ ماهه‌تان دنیای اطراف را کشف می‌کند
تصور کنید فرزند کوچولوی نوپا شما با پاهای کوچکش راه می‌رود، به کلمات ساده پاسخ می‌دهد، و با نگاه پر از کنجکاوی، دنیا را زیر و رو می‌کند. لحظاتی شگفت‌انگیز و البته پر از سوال برای والدین. در این سن، کودک وارد مرحله‌ای حیاتی از رشد جسمی، ذهنی و احساسی می‌شود که بررسی توانایی‌هایش، یکی از دغدغه‌های مهم پدر و مادرهاست.
آیا کودک من به‌اندازه کافی صحبت می‌کند؟ چرا هنوز بعضی کلمات را نمی‌گوید؟ آیا دیر راه افتاده؟
این سؤالات طبیعی هستند و اگر شما هم با آن‌ها روبرو هستید، بدانید که تنها نیستید. دانستن این‌که کودک ۱۸ ماهه چه توانایی‌هایی باید داشته باشد، می‌تواند به شما کمک کند تا رشد فرزندتان را بهتر درک کرده و در صورت نیاز، به‌موقع از متخصص کمک بگیرید.
در این مقاله با زبانی ساده و صمیمی به بررسی مهم‌ترین های توانایی کودک ۱۸ ماهه می‌پردازیم؛ از مهارت‌های حرکتی گرفته تا گفتاری، شناختی و اجتماعی. اگر شما هم به دنبال پاسخ روشنی برای سؤالات‌تان هستید، تا پایان این مطلب با ما همراه باشید.
مهارت‌های حرکتی: از قدم‌های کوچک تا پریدن‌های کوتاه
یکی از مهم‌ترین شاخص‌های رشد در ۱۸ ماهگی، مهارت‌های حرکتی کودک است. در این سن، کودک باید بتواند فعالیت‌های ساده جسمی را با هماهنگی بیشتری انجام دهد. البته تفاوت‌های فردی وجود دارد، اما برخی توانایی‌ها در بیشتر کودکان دیده می‌شود.
توانایی‌های حرکتی درشت (Gross Motor Skills):
این مهارت‌ها مربوط به حرکت دادن کل بدن هستند و شامل موارد زیر می‌شوند:
-
راه رفتن بدون کمک (در بیشتر موارد با اعتماد به نفس بیشتر نسبت به ماه‌های قبل)
-
ایستادن بدون کمک برای چند ثانیه
-
تلاش برای بالا رفتن از پله‌ها (معمولاً با گرفتن دست یا دیوار)
-
دویدن آهسته یا شروع به دویدن
-
خم شدن برای برداشتن اشیاء بدون افتادن
مثال ملموس: اگر کودک شما بدون کمک می‌تواند به سمت اسباب‌بازی موردعلاقه‌اش راه برود و آن را بردارد، نشان‌دهنده رشد خوب در مهارت‌های حرکتی درشت است.
توانایی‌های حرکتی ظریف (Fine Motor Skills):
این مهارت‌ها مربوط به استفاده از عضلات کوچک‌تر، به‌ویژه دست‌ها و انگشتان است:
-
گرفتن فنجان یا لیوان کوچک با هر دو دست
-
ورق زدن صفحات کتاب (معمولاً یکی یکی نه، ولی دو یا سه‌تا با هم)
-
استفاده از قاشق یا چنگال با کمک اندک
-
تلاش برای ساختن برج با دو یا سه بلوک
-
خط‌خطی کردن با مداد شمعی یا مداد رنگی
این توانایی‌ها پایه‌گذار مهارت‌هایی مثل نوشتن، نقاشی و غذا خوردن مستقل در آینده هستند.
آیا اگر کودک هنوز نمی‌دود، نگران باشیم؟
اگرچه بیشتر کودکان در این سن شروع به دویدن می‌کنند، اما نگران نباشید اگر کودک شما هنوز تنها راه می‌رود. تا زمانی که در حال پیشرفت است و دیگر مهارت‌های حرکتی مناسب سن را نشان می‌دهد، معمولاً مشکلی وجود ندارد. با این حال، اگر هیچ علاقه‌ای به حرکت، راه رفتن یا ایستادن ندارد، بهتر است با پزشک متخصص رشد مشورت کنید.
توانایی‌های زبانی و گفتاری: وقتی کلمات اولین پل ارتباطی می‌شوند
در ۱۸ ماهگی، دنیای کلمات برای کودک کم‌کم معنا پیدا می‌کند. حتی اگر هنوز به‌درستی صحبت نمی‌کند، نشانه‌هایی از درک زبان و تلاش برای ارتباط برقرار کردن دیده می‌شود. این مرحله، زمان طلایی برای رشد زبان و ارتباط است.
کودک ۱۸ ماهه باید چند کلمه بلد باشد؟
یکی از رایج‌ترین سؤالات والدین این است:
“آیا طبیعی است که کودک من فقط چند کلمه را بلد است؟”
پاسخ کوتاه این است: بله! بیشتر کودکان در سن ۱۸ ماهگی بین ۵ تا ۲۰ کلمه را به‌طور فعال استفاده می‌کنند. این کلمات معمولاً شامل اسامی آشنا مثل «مامان»، «بابا»، «آب»، «بده» یا نام اشیاء محبوب مثل «توپ» یا «عروسک» هستند.
نکته مهم این است که کودک باید:
-
بتواند دست‌کم چند کلمه معنا‌دار را به‌درستی استفاده کند
-
به دستورات ساده واکنش نشان دهد (مثلاً وقتی می‌گویید: «بیا اینجا» یا «بده به مامان»)
-
صداها و آواها را تقلید کند
-
با اشاره و کلمات ساده منظورش را منتقل کند
نشانه‌هایی از درک زبان در کودک ۱۸ ماهه
گاهی والدین فقط به حرف زدن توجه دارند، اما بخش بزرگی از رشد زبانی، درک گفتار است. این موارد نشان می‌دهند که کودک درک زبانی خوبی دارد:
-
وقتی اسم یک شیء را می‌شنود، نگاهش را به سمت آن می‌برد
-
وقتی نام خودش را می‌شنود، واکنش نشان می‌دهد
-
وقتی می‌گویید «نه»، متوقف می‌شود یا مکث می‌کند
-
می‌تواند به اجزای بدن (مثل چشم، بینی یا دست) اشاره کند
چطور به تقویت زبان کودک ۱۸ ماهه کمک کنیم؟
شما نقش مهمی در رشد گفتاری فرزندتان دارید. در ادامه چند راهکار ساده و مؤثر برای تقویت زبان کودک آورده‌ایم:
-
زیاد با او صحبت کنید: حتی اگر پاسخ ندهد، شنیدن کلمات در موقعیت‌های واقعی به رشد زبان کمک می‌کند.
-
نام‌گذاری اشیاء: مثلاً بگویید «این توپ قرمزه» یا «آب سرد خوشمزه‌ست».
-
از کتاب‌های تصویری استفاده کنید: نشان دادن تصاویر و گفتن نام‌ها باعث افزایش دایره لغات می‌شود.
-
منتظر بمانید: وقتی چیزی می‌خواهد، اجازه دهید تلاش کند آن را با اشاره یا کلمه بیان کند، سپس پاسخ دهید.
-
تقلید صداهای کودک: این کار به او نشان می‌دهد که تلاش‌هایش برای برقراری ارتباط مورد توجه قرار می‌گیرد.
چه زمانی باید نگران تاخیر گفتاری باشیم؟
اگر کودک شما:
-
هنوز هیچ کلمه‌ای نمی‌گوید
-
هیچ نشانه‌ای از درک دستورات ساده ندارد
-
علاقه‌ای به ارتباط غیرکلامی (مثل اشاره یا نگاه) ندارد
بهتر است با یک گفتاردرمانگر یا پزشک مشورت کنید. البته هر کودکی با سرعت خاص خودش رشد می‌کند، اما دخالت به‌موقع در موارد مشکوک می‌تواند مسیر رشدی کودک را تغییر دهد.
توانایی‌های شناختی و ذهنی
در ۱۸ ماهگی، ذهن کودک به سرعت در حال رشد است. او در حال کشف رابطه‌ها، علت و معلول‌ها و الگوهای ساده است. بسیاری از والدین در این دوره متوجه می‌شوند که فرزندشان دیگر فقط «تقلید» نمی‌کند، بلکه شروع به درک، تحلیل و حتی تصمیم‌گیری‌های ساده کرده است.
توانایی‌های شناختی کودک ۱۸ ماهه
در ادامه، مهم‌ترین مهارت‌های شناختی در این سن را بررسی می‌کنیم:
-
درک مفهوم اشیاء حتی وقتی دیده نمی‌شوند
کودک می‌داند که اگر توپ از پشت مبل بیفتد، هنوز وجود دارد. این مفهوم به آنچه روانشناسان «پایداری شیء» می‌گویند، مربوط است. -
تقلید از رفتارهای بزرگسالان
مثلاً ممکن است وانمود کند که تلفن صحبت می‌کند یا لباس عروسکش را عوض می‌کند. این نشانه‌ای از رشد مهارت‌های تخیل و درک نقش‌هاست. -
حل مسئله‌های ساده
اگر اسباب‌بازی‌اش زیر مبل گیر کند، تلاش می‌کند با دست آن را دربیاورد یا از شما کمک بخواهد. -
شناخت اشیاء آشنا
وقتی از او می‌خواهید که «توپ» را بیاورد یا به «کتاب» اشاره کند، منظور را متوجه می‌شود و واکنش نشان می‌دهد. -
دنبال کردن دستورات دو مرحله‌ای ساده
مثل: «برو توپتو بیار، بده به بابا.»
بازی‌هایی که به رشد ذهنی کودک کمک می‌کنند
یکی از بهترین راه‌ها برای تقویت توانایی‌های شناختی کودک، بازی کردن هدفمند است. در این سن، بازی فقط تفریح نیست؛ بلکه ابزار آموزش است. چند ایده عالی برای بازی با کودک ۱۸ ماهه:
-
بازی پنهان‌سازی اشیاء: چیزی را قایم کنید و از او بخواهید پیدایش کند
-
چیدن بلوک‌ها روی هم: کمک به درک تعادل و ساختن
-
بازی‌های تقلیدی: مثل آشپزی، تلفن زدن، یا لباس پوشیدن
-
مرتب‌سازی اشیاء: دسته‌بندی اشیاء مشابه (مثلاً همه قاشق‌ها یا همه توپ‌ها)
رفتارهای ذهنی‌ای که ممکن است شما را شگفت‌زده کنند
در این سن، ممکن است کودک شما:
-
به خودش در آینه لبخند بزند یا شکلک دربیاورد
-
سعی کند با وسایل واقعی (مثل کنترل یا موبایل) کاری انجام دهد
-
در مواجهه با مشکلی ساده، برای چند لحظه مکث کند و بعد راه‌حل را پیدا کند
این‌ها نشانه‌هایی از بلوغ ذهنی هستند که در ظاهر ساده به‌نظر می‌رسند، اما بسیار ارزشمندند.
آیا اگر کودک ۱۸ ماهه رفتارهای بالا را نشان نمی‌دهد، جای نگرانی است؟
هر کودک مسیر رشد منحصر به‌فردی دارد. با این حال، اگر فرزندتان:
-
به اسباب‌بازی‌ها بی‌توجه است
-
علاقه‌ای به بازی یا تعامل نشان نمی‌دهد
-
مشکل در تمرکز حتی برای چند ثانیه دارد
بهتر است موضوع را با پزشک کودک در میان بگذارید. گاهی اوقات ارزیابی تخصصی می‌تواند خیال‌تان را راحت‌تر کند.
توانایی‌های اجتماعی و عاطفی: آغاز ارتباطی عمیق با دیگران
در کنار رشد جسمی و ذهنی، رشد اجتماعی و عاطفی در سن ۱۸ ماهگی اهمیت زیادی دارد. کودک در این مرحله کم‌کم یاد می‌گیرد که دیگران هم احساساتی مانند خودش دارند. این شناخت اولیه، پایه‌گذار روابط اجتماعی و همدلی در سال‌های بعدی زندگی اوست.
ویژگی‌های اجتماعی کودک ۱۸ ماهه
در این سن کودک ممکن است:
-
به اطرافیان آشنا واکنش گرم و دوستانه نشان دهد
-
از غریبه‌ها خجالت بکشد یا به والدین بچسبد
-
در کنار دیگر کودکان بازی کند (حتی اگر هنوز تعامل مستقیم ندارد، بازی در کنار هم یک قدم مهم است)
-
سعی کند دیگران را شاد کند یا واکنش آن‌ها را بسنجد
-
برای جلب توجه رفتار خاصی انجام دهد (مثل خندیدن یا حرکات بامزه)
مثال ملموس: اگر کودک شما وقتی کاری انجام می‌دهد، به صورت شما نگاه می‌کند تا ببیند واکنش‌تان چیست، یعنی وارد مرحله‌ی درک اجتماعی شده است.
رشد عاطفی کودک ۱۸ ماهه
در این سن، کودکان کم‌کم احساساتی مثل لذت، ترس، خشم، حسادت و شادی را تجربه می‌کنند. اما هنوز نمی‌دانند چطور این احساسات را کنترل کنند.
برخی از نشانه‌های رشد عاطفی طبیعی در این سن:
-
بروز عصبانیت هنگام ناامیدی (مثلاً وقتی اسباب‌بازی را نمی‌تواند استفاده کند)
-
بغل خواستن هنگام ناراحتی یا خستگی
-
خندیدن، قهقهه زدن و واکنش به رفتارهای بامزه
-
نشان دادن علاقه یا محبت به والدین با بوسیدن، بغل کردن یا تکیه دادن
کمک به رشد اجتماعی و عاطفی کودک
رشد اجتماعی و عاطفی نیازمند حمایت و توجه روزانه است. چند راهکار ساده:
-
الگو بودن: رفتارهای همدلانه، احترام‌آمیز و آرام را به او نشان دهید
-
توصیف احساسات: به احساسات کودک اسم بدهید («می‌دونم ناراحت شدی چون نتونستی بازی رو ادامه بدی»)
-
تشویق به تعامل با کودکان دیگر: در محیط‌هایی مثل پارک یا مهمانی‌های خانوادگی، فرصت معاشرت فراهم کنید
-
واکنش آرام به عصبانیت یا گریه‌ها: این واکنش‌ها طبیعی هستند؛ مهم نحوه برخورد والدین است
نکته مهم: استقلال‌طلبی و لج‌بازی
در این سن، کودک شروع به آزمودن مرزها می‌کند. ممکن است بخواهد خودش لباس بپوشد یا اصرار کند که غذا را خودش بخورد، حتی اگر همه‌جا را کثیف کند. این رفتارها بخشی از فرآیند سالم رشد هویت و استقلال هستند. والدین باید با صبر و راهنمایی ملایم، این رفتارها را مدیریت کنند.
سوالات رایج درباره توانایی کودک ۱۸ ماهه
۱. کودک ۱۸ ماهه باید چند کلمه بلد باشد؟
در حالت طبیعی، کودک ۱۸ ماهه بین ۵ تا ۲۰ کلمه ساده را استفاده می‌کند. این کلمات معمولاً شامل نام اشیاء، افراد نزدیک (مثل مامان و بابا)، و افعال ساده مثل «بده» یا «بیا» هستند. درک گفتار حتی مهم‌تر از گفتار فعال است.
۲. آیا طبیعی است که کودک ۱۸ ماهه هنوز درست حرف نزند؟
بله، در این سن رشد گفتاری هنوز در حال شکل‌گیری است. اگر کودک چند کلمه را بلد است، دستورات ساده را می‌فهمد و با صدا یا اشاره منظورش را می‌رساند، معمولاً جای نگرانی نیست.
۳. کودک ۱۸ ماهه چه مهارت‌های حرکتی باید داشته باشد؟
او باید بتواند بدون کمک راه برود، خم شود و چیزی را بردارد، از موانع ساده عبور کند، و با قاشق یا لیوان کوچک غذا و آب بخورد. برخی کودکان ممکن است شروع به دویدن کنند.
۴. آیا کودک ۱۸ ماهه باید با کودکان دیگر بازی کند؟
در این سن بازی کردن بیشتر کنار دیگران (Parallel Play) است تا با آن‌ها. ولی تمایل به حضور در کنار دیگر کودکان و واکنش به آن‌ها نشانه رشد اجتماعی طبیعی است.
۵. نشانه‌های نگران‌کننده در رشد کودک ۱۸ ماهه چیست؟
اگر کودک شما هنوز راه نمی‌رود، هیچ کلمه‌ای نمی‌گوید، به صدا یا اسمش واکنش نمی‌دهد، یا علاقه‌ای به تعامل اجتماعی نشان نمی‌دهد، بهتر است با پزشک یا متخصص رشد مشورت کنید.
۶. برای تقویت توانایی کودک ۱۸ ماهه چه کارهایی می‌توان انجام داد؟
صحبت مداوم با کودک، استفاده از کتاب‌های تصویری، بازی‌های تقلیدی، تشویق به حرکت مستقل و درگیر کردن کودک با محیط اطراف از روش‌های مؤثر هستند.
۷. آیا دخترها زودتر از پسرها حرف می‌زنند؟
در بسیاری از موارد بله، رشد زبانی در دختران کمی سریع‌تر از پسران اتفاق می‌افتد، اما این تفاوت معمولاً جزئی است و به تنهایی دلیل نگرانی نیست.
کودک ۱۸ ماهه شما در مسیر رشد
تا این‌جای مقاله دیدیم که توانایی کودک ۱۸ ماهه در زمینه‌های حرکتی، گفتاری، شناختی و اجتماعی به‌تدریج در حال شکل‌گیری است و هر روز تقویت می‌شود. این مرحله از رشد برای پایه‌گذاری مهارت‌های آینده کودک بسیار کلیدی است.
آگاهی از این توانایی‌ها به شما کمک می‌کند تا با اطمینان بیشتری روند رشد فرزندتان را دنبال کنید و در صورت مشاهده هرگونه تأخیر، به‌موقع اقدام لازم را انجام دهید. مهم‌تر از همه، این شناخت به شما آرامش می‌دهد و کمک می‌کند تا فرزندتان را بهتر درک و حمایت کنید.
خلاصه‌ای از مهم‌ترین نکات این مقاله:
-
توانایی‌های حرکتی: راه رفتن، بالا رفتن، گرفتن اشیاء، استفاده از قاشق
-
مهارت‌های زبانی: گفتن ۵ تا ۲۰ کلمه، درک دستورات ساده
-
رشد شناختی: بازی‌های تخیلی، حل مسئله‌های ساده، تقلید از بزرگ‌ترها
-
رفتارهای اجتماعی: واکنش به اطرافیان، بروز احساسات، علاقه‌مندی به بازی با دیگران
همیشه به یاد داشته باشید که هر کودک منحصر به فرد است و سرعت رشد متفاوتی دارد. مقایسه مستقیم با کودکان دیگر می‌تواند گمراه‌کننده باشد. مهم این است که مسیر رشد کلی کودک را دنبال کنید و در صورت نگرانی با یک متخصص مشورت نمایید.
اگر این مقاله برای شما مفید بود و فکر می‌کنید والدین دیگر هم می‌توانند از آن بهره‌مند شوند، لطفاً آن را با دوستان‌تان به اشتراک بگذارید. همچنین اگر درباره رشد فرزندتان سؤال یا دغدغه‌ای دارید، در بخش نظرات با ما مطرح کنید تا در مقالات آینده به آن‌ها پاسخ دهیم.