راهنمای خریدمقالات آموزشی
صفر تا صد تعیین حد و مرز و قانون برای کودک
همه ما دوست داریم بدانیم آینده فرزندانمان چگونه خواهد بود. حتی شاید دلمان بخواهد کسی پیدا شود و پیش بینی دقیقی از ۲۰ سال بعد دختر کوچولوی ما و یا پسر پرشور و تحرکمان بدهد. اما شما خودتان بهترین پیشگوی زندگی فرزندتان هستید. والدین می‌توانند با هر قدمی که از کودکی برای تربیت فرزند خود بر می دارند بدانند که زندگی او را در چه مسیری قرار خواهند داد. یکی از دشوارترین کارها در زمینه تربیت تعیین حد و مرز برای کودک و نوجوان است. زیرا بسیاری از والدین از سر دلسوزی کودکشان را در هیچ محدوده‌ای قرار نمی‌دهند و فکر می‌کنند با آزاد گذاشتن او در تمام مسائل لطف بزرگی در حقش کرده اند. این سبک تربیتی اگر در کوتاه مدت آسیبی برای کودک نداشته باشد در بلند مدت حتماً برای او مشکلات و اختلالاتی ایجاد خواهد کرد. علاوه بر این مقالات کاملا علمی و عملی عمو کتابی برای تربیت کودک، شما میتوانید انواع کتاب تربیت فرزند را در فروشگاه سایت مشاهده کنید و سفارش دهید.
چرا تعیین حد و مرز برای کودک ضرورت دارد؟
عده‌ای فکر می‌کنند تعیین قوانین و حد و مرز برای کودک وسیله ای است برای اینکه والد یا مربی او را تحت کنترل خودش قرار دهد اما گاه این مقاله چنین نیست بلکه ما مرزها را معلوم می کنیم که کودک حق انتخاب بدهیم تا آنچه را می‌خواهد انجام دهد و انجام کار اشتباه را برایش آنقدر ناراحت کننده باشد که نخواهد آن را تکرار کند در واقع ما به او کمک می‌کنیم تا انتخاب کند چه چیزی به کار کرد در این صورت او در نهایت پیامدهای اعمال خود را خواهد پذیرفت چون خودش دانه ها را در خواب گذاشته و ما فقط قواعدی برای انتخاب به او داده ایم. کلید اصلی در این مسیر همین است که کودک باید گزینه ای را بر دیگری ترجیح دهد. بنابراین او با ماهیت آزادی و ریشه های خویشتن داری آشنا خواهد شد. آثار عملیاتی که از تعیین حدود و قوانین ایجاد می شود شامل موارد زیر است:
آینده و مسئولیت پذیری
مسئولیت پذیری یکی از مهارتهای لازم برای زندگی است. کودکان هر چه بزرگتر می شوند آمادگی بیشتری برای بر عهده گرفتن کارها پیدا می کنند. در جریان رشد والدین باید بپذیرند که از کودک بخواهند برخی کارهارا خودش انجام بدهد. عدم واگذاری مسئولیت سبب لوس شدن بچه ها می شود. آنها در طی زمان یاد می گیرند خواسته هایشان را به راحتی به دست آورند و تبدیل به فردی متوقع می شوند. البته باید توجه داشت که مسئولیتهایی که به فرزندان خود می سپاریم متناسب با سن آنها باشد.
مثلا برای کودک ۴ یا ۵ ساله اینکه خودش لباسهایش را بپوشد و در خرید اسباب بازی تصمیم بگیرد و بعد از بازی اسباب بازی ها را جمع کند. برای یک کودک دبستانی کارهایی مثل چیدن سفره شام و یا مدیریت پول تو جیبی هایش. و برای یک نوجوان حدودا ۱۵ ساله، تنها ماندن در خانه و نظم و ترتیب اتاقش. در صورتیکه به عنوان والد با سپردن برخی کارها به فرزندان احساس گناه می کنید و یا نمی توانید صبوری کتید تا او کارها را با سرعت و کیفیت متناسب با سن خودش انجام دهد، سبب وابستگی اش به خودتان شده اید و این پنداره را در او رشد داده اید که به تنهایی از پس مشکلات و مسائلش برنخواهد آمد. در حالیکه با دادن مسئولیت به فرزندتان شخصیت مقاوم تر و حتی دوست داشتنی تری از او خواهید ساخت.
کنترل بر خود و دیگران
کودک وقتی حد و مرزها را بداند بر همان مبنا اعمال صحیح و یا غلط خود و دیگران را می تواند بسنجد. در غیر این صورت دچار سردرگمی خواهد شد. و حتی شاید به فردی ترسو، نا امن و عصبانی تبدیل شود. چون کودکی که در چنین محیطی رشد می کند، درباره کاری که باید و یا نباید انجام دهد و نتایج آن آگاهی درستی ندارد. همین مسئله موجب نگرانی مداوم در او می شود. وقتی کودک بداند چه رفتاری درست و یا غلط است و بعد از اشتباه با پیامدهای آن مواجه شود، اندک اندک می آموزد که چه کارهایی را تکرار نکند تا سبب آزردگی خاطر خوو و دیگران نشود.
تا اینجا درباره خودکنترلی گفتیم. اما چگونه پذیرفتن حدود و مرزها سبب کنترل کودک بر رفتار دیگران با خودش می شود. چنانچه فرزند ما بداند هر کسی مسئولیتها و محدودیتهایی در جامعه دارد می داند چه زمانی باید از دیگران کمک بگیرد و در چه محدوده هایی اطرافیانش اجازه ندارند وارد شوند. بنابراین کودک دارد می آموزد چه نوع و میزان از ارتباط با دیگران امن و سالم است.
احساس تعلق
اثر دیگری که تعیین حد و مرز برای کودک بر شخصیت او دارد و اغلب نادیده گرفته می شود این است که احترام به قوانین مشخصی که در خانه وحود دارد شاید در نگاه اول برایش سخت باشد، اما سبب می شود او نسبت به خانواده خود به عنوان یک گروه شناخته شده با اصول خودشان احساس تعلق بکند.
دنیای بزرگتر
آخرین اثری که میخواهیم برای قرار گرفتن فرزندتان در محدوده های مشخص شده توسط شما بگوییم این است که کودک به وسیله رشد خودکنترلی و رها کردن پاداشهای آنی جهت به دست آوردن امتیازهای ارزشمندتری در زندگی تجربه ای مهم را کسب خواهد کرد. اینکه زندگی فراتر از چیزی است که در تصور می گنجد. او آماده می شود تا برای رسیدن به فضیلت ها و رشد شخصیتی و معنوی از لذت های کوچکی بگذرد. اینگونه او ارتباط شیرین تری را نیز با خدای خود خواهد داشت. زیرا ترک هر چه از آن نهی شده برایش آسان تر است.
چگونه رعایت قانون را به فرزندان خود آموزش دهیم؟
شما می توانید دو روش را به کار گیرید. اول آموزش تئوری و گفتگو درباب قوانین خانواده با فرزندتان. هر چند این مدل از آموزش ساده تر است و به ظاهر اثرگذاری کمتری دارد، امّا قابل حذف نیست. زیرا کودک باید مسئولیتهای خودش و دیگران را بداند تا سر در گم نشود و معیاری جهت سنجش رفتارها داشته باشد. در عین حال گفتگو نمی تواند آموزش کامل و تضمین اجرای قوانین باشد. آنچه یادگیری را در این مسیر کامل می کند تجارب کودک است. او با زندگی در کنار شما دو نوع تجربه کسب خواهد کرد.
اول اینکه او می بیند به قوانینی که برای شخص خودتان وجود دارد چه میزان عمل می کنید. والدین اثرگذار ترین الگو برای فرزندشان هستند، حتی وقتی در نقشهایی غیراز والدگری عمل می کنند. تجربه دوم مربوط می شود به اینکه او اراده شما را در مورد اعمال حدود و مرزها برای خودش آزمایش می کند. پس وظیفه شما این است که پایداری لازم را در این آزمون ها داشته باشید تا فرزندتان با پیامدهای رفتار خود مواجه شود. مراقب باشید وابستگی شما به او باعث نشود که کوتاه بیایید و یا به بهانه صمیمیت بیشتر، قوانین را نادیده بگیرید.
چگونه مقررات خانه برای کودکان را اجرا کنیم؟
در نگاه اول اجرای قوانین کار بسیار پیچیده ای به نظر می آید. اما اگر شما اجزای این ساز و کار را بدانید می توانید به راحتی آن را انجام دهید. پس در ادامه اصولی را به شما خواهیم گفت تا کارِتان راحت تر شود.
- اصل کاشت و برداشت: بگذارید فرزندتان عواقب کارش را ببیند.مثلا اگر از قبل به او گفته اید که باید پیش از رفتن به میهمانی دوستش تکالیف خود را انجام داده باشد واین کار را تا زمان مناسب برای رفتن به تعویق انداخته، لازم است از بودن در آن میهمانی محروم شود، تا پیامد طبیعی رفتار خود را ببیند. ممکن است برای اینکه او نسبت به شما احساس تنفر نکند اجازه دهید که به میهمانی برود و بعد از برگشت خودتان و یا بقیه افراد خانه را به دردسر بیندازید تا او تکالیفش را انجام دهد. در این صورت او را از مواجه شدن با واقعیت زندگی محروم کرده اید.
- به کودکتان آزادی و حق انتخاب بدهید، سپس بر همان اساس پیامدهای مربوطه را مدیریت کنید. یعنی بدون گفتن گزینه هایی که او می تواند انتخاب کند، نمی شود ناگهان او را در مواجهه با نتایج کارش قرار داد.
البته به این نکته نیز توجه کنید که هرگز در هنگام رویارویی او با عواقب رفتارش، سرزنش کردن را آغاز نکنید. بلکه حتی لازم است با او همدردی کنید. مثلا به جای اینکه به او بگویید: “از همان اول به تو گفته بودم که اگر تکالیفت را انجام ندهی به میهمانی نخواهی رفت” بهتر است اینطور واکنش نشان دهید: واقعا ناراحت کننده است که دوستانت دور هم هستند و تو نمیتوانی آنجا باشی. بنابراین او میفهمد که شما در عین جدی بودن دوستش دارید و دلتان نمی خواهد که ناراحت باشد یا به سختی بیفتد. به هر حال قرار نیست والدین روند طبیعی زندگی را تغییر دهند. - از اصل کاشت و برداشت استفاده بهینه کنید. یعنی تا جایی که می شود از روش های دیگری مثل یادآوری، گفتگو و یا دلیل آوردن نتیجه می دهد به سراغ این راه نروید. و نکته دیگر اینکه طوری عمل کنید که بین رفتار و پیامدش فاصله زیادی نیفتد.
- قبل از اینکه عواقب مشخص یک کار برای فرزندتان اعمال شود مطمئن شوید که کودک هیچ دلیل موجهی برای انجام آن رفتار نداشته است. دلایلی مثل بیماری، ضربه عاطفی، داشتن یک روز سخت و یا موارد دیگری شبیه اینها.
مهمترین نکته در اجرای حد و مرز برای کودک
در نظر داشته باشید که نعیین حد و مرز برای کودک و استفاده از قوانین همواره نتیجه بخش نیست زیرا که کودک میتواند بازیگوشی و یا سرپیچی کند. در این حالت چه باید کرد؟ مثلا فرض کنید کودکتان از قانونی سرپیچی کرده و پنهان از شما خطایی را مرتکب شده است. حال، پیش از مواجه شدن با عواقب جدی این اشتباه، به سراغ شما آمده و به کارش اعتراف می کند. در این موقعیت چه می کنید؟ پیشنهاد ما این است که برای فرزندتان جشن صداقت بگیرید. زیرا او در این لحظه یکی از بهترین انتخاب های زندگی اش را انجام داده است. او اکنون پیامدهای کارش را شناخته و پیش از اینکه به قعر مشکل بیفتد حاضر شده مسئولیت اشتباهش را بپذیرد و به طور غیر مستقیم دارد به شما می گوید که حاضر است جبران کند. اما احتمالا برای این کار به کمک شما نیاز دارد. پس سعی کنید تجربه ای مثبت از صداقت در ذهنش بسازید، ارزشمندترین چیزی که در زندگی به آن نیاز دارد. حتی شما میتوانید به عنوان هدیه در جشن صداقت به کودکتان کتاب هدیه دهید تا هم به کتابخوانی تشویق شود هم اثرات صداقتش را بهتر ببیند. برای این منظور میتوانید در صفحه کتاب کودک، بر اساس رده بندی سنی کودک عزیزتان و همچنین موضوعات مدنظرتان، کتاب های مخصوص کودکان را بررسی کنید و سفارش دهید.