راهنمای خریدمقالات آموزشی
فواید کتابخوانی برای کودک و 11 راهکار برای تربیت کودک کتابخوان
مقدمه‌ای بر تربیت کودک کتابخوان
برای اینکه بتوان کودک کتابخوان تربیت کرد، باید از ابتدا برای این کار برنامه‌ریزی صورت گیرد. همانطور که می‌دانیم کتابخوانی برای کودک فعالیت مهمی است که موجب افزایش توانمندی‌های او می‌شود. پدر و مادر می‌توانند با کتاب خواندن برای کودک، مدتی او را از بازی دور کرده و به آرامش دعوت کنند.
کتاب خواندن برای کودکان شاید از منظر برخی افراد کاری بیهوده و بی‌اثر باشد، اما این کار روی آینده کودک تاثیر مستقیمی دارد. از آنجا که کودکان نیاز دارند از طریق منبع معتبری مهارت‌های زندگی را بیاموزند، لازم است با کتاب آشنا شوند و آن را به عنوان منبع مطمئن در این زمینه بشناسند.
نقش والدین در علاقه مند ساختن کودکان به کتاب انکارناپذیر است. چرا که والدین با خواندن کتاب‌های شعر و داستان برای کودکان، به مرور علاقه به کتاب را در آن‌ها ایجاد می‌کنند. سپس کودکان نیز ترغیب می‌شوند خود به دنبال کتاب خواندن بروند و آن را نوعی تفریح لذت‌بخش می‌دانند.
مجموعه عمو کتابی، مرجع انواع کتاب کودک برای تمامی رده‌های سنی و در موضوعات مختلف از برترین ناشرهای کتاب کودکان است. با عمو کتابی، آزمون و خطایی در انتخاب و خرید کتاب در کار نخواهد بود. بهترین و تحسین‌شده‌ترین کتاب ها گرد هم آمده‌اند تا برای کسانی که تمایل به خرید کتاب های ارزشمند دارند، هیچ دغدغه‌ای وجود نداشته باشد.
در ادامه این مبحث ما را همراهی نمایید تا به فواید کتابخوانی، راهکارهای کتابخوان شدن و آموزش کتابخوانی به کودکان بپردازیم.
فواید و تاثیرات کتابخوانی بر کودکان
همانطور که می‌دانیم تاثیر کتاب خواندن بر کودکان اثبات شده است و کودک کتابخوان با خواندن کتاب از مزیت‌های زیادی بهره‌مند می‌شود که در ادامه به برخی از آن‌ها اشاره می‌کنیم:
• کودک با استفاده از کتاب می‌تواند مهارت‌های اجتماعی و تعامل با دیگران را آموزش ببیند و تمرین کند.
• از مهم‌ترین فواید کتاب و کتابخوانی برای کودکان، یاد گرفتن هنر خوب گوش دادن در حین کتابخوانی است.
• کودک با خوب گوش دادن، احترام به دیگران و آداب گفتگو و تعامل را می‌آموزد.
• خواندن داستان‌های مختلف باعث می‌شوند دایره واژگان کودک پربارتر شود و افزایش قابل‌توجهی پیدا کند.
• کودکانی که از سنین پایین با کتاب آشنا هستند، زودتر از سایر کودکان به خواندن و نوشتن علاقه مند می‌شوند و عملکرد بهتری در مدرسه دارند.
• فواید کتابخوانی برای دانش‌آموزان ابتدایی این است که با تعبیرها، استعاره‌ها، شخصیت‌پردازی و واژگان جدید آشنا می‌شوند که باعث تقویت قوه تخیل و ابتکار در وجود آن‌ها می‌شود.
• با دنبال کردن داستان، قدرت تمرکز کودک افزایش پیدا میکند.
• کودکانی که کتابخوان هستند، غالبا در نوشتن انشا به مشکل برنمی‌خورند و می‌توانند به صورت خلاقانه به نوشتن بپردازند.
• به دلیل آشنایی کودکان با جملات فارسی در کتاب، از نظر دستور زبان و کاربرد جملات با مشکلات کمتری مواجه می‌شوند.
• پرورش خلاقیت و کنجکاوی در کودک کتابخوان، روش‌های حل مسئله را به او می‌آموزد و برای ورود به مدرسه او را کمک میکند.
• مهم‌ترین تاثیر کتاب خواندن بر روی کودکان تقویت و بهبود روابط کودک با پدر و مادر است.
• در صورتی که کتاب‌ها بر اساس علاقه مندی کودک انتخاب شوند، به تدریج باعث ایجاد عادت کتابخوانی برای او می‌شوند.
• یکی از مهم‌ترین فواید کتاب خواندن برای کودکان این است که اعتمادبه‌نفس و عزت‌نفس در آن‌ها تقویت می‌شود.
کتابخوانی یک جایگزین سالم
یکی از دغدغه های امروز والدین، اعتیاد یا استفاده بیش از حد کودکان از بازی های کامپیوتری و برنامه های تلویزیونی است. کودکان نیاز اساسی به بازی و سرگرمی دارند. امروزه در‌خانه های آپارتمانی محیط مناسبی برای جمع و جوش و تخلیه هیجانات کودک وجود ندارد.
در گذشته کودکان داخل کوچه ها خاک بازی، توپ بازی، دوچرخه بازی و بازی های گروهی می کردند و از این طریق مهارت های اجتماعی خود را تقویت می کردند. اما با توجه به شرایط زندگی های آپارتمانی این اتفاق کمتر برای کودکان ما می‌افتد و ناخودآگاه کودکان وقت خود را پای تلویزیون و بازی های کامپیوتری پر می کند. گرچه که استفاده محدود و کنترل شده از رسانه ها برای کودکان می‌تواند مفید باشد اما افراط در آن علاوه بر وارد کردن صدمات جسمی صدمات روحی نیز خواهد داشت. به طور کلی برای کودکان زیر سنین دبستان استفاده از گوشی، کامپیوتر و تلویزیون بیش از یک ساعت مجاز نمی باشد. زیرا‌امواج آن ها به جسم کودک صدمات وارد میکند. اما متاسفانه میانگین استفاده کودکان از رسانه ها خیلی بیشتر از یک ساعت است.
والدین نمی توانند محتوای ورودی رسانه ها را به صورت به صورت دقیق کنترل کنند. ممکن است سازنده بازی های کامپیوتری یا انیمیشن ها اهدافی آموزشی در برنامه های خود پیگیری کنندکه این آموزش ها خلاف ارزشهای خانوادگی باشد. بنابراین یکی از جایگزین های مناسب تلویزیون کامپیوتر و گوشی، کتاب ها می باشد. کتاب های داستانی کمیک استریپ، شبیه انیمیشن ها هیجان انگیز و پرجاذبه هستند. متن آن ها کوتاه هستند و تصاویر متنوع و بسیاری دارند که کودکان را به خود جذب می کند.
کتاب های سرگرمی و بازی می‌تواند جایگزین خوبی برای کودکان باشد که بازی های کامپیوتری را کنار بگذارند. هرچند ممکن است وقتی کودکان عادت عمیقی به کامپیوتر و گوشی میکند کتاب برای آن ها جذابیت کمتری داشته باشد. بنابراین خوب است قبل از اینکه عادت کودکان عمیق شود والدین این جایگزین ها را برای کودکان خود مهیا کنند.
یکی از خوبی های کتابخوانی برای کودکان کنترل دقیق محتوای کتاب ها توسط والدین است. کنترل کردن محتوای کتاب بسیار راحت صورت می گیرد و والدین می توانند با تحقیق در مورد انتشارات، نویسنده ها و محتوای کتاب ها بسیاریآموزش های تربیتی کودکان را به صورت غیر مستقیم فراهم کنند.
راهکارهایی برای کتابخوان کردن کودکان
ممکن است جدا کردن کودکان از اسباب بازی‌های رنگارنگ و لوازم الکترونیکی و تبدیل آن‌ها به یک کودک کتابخوان کاری سخت و دشوار به نظر برسد. اما با راهکارهایی که ارائه می‌شود می‌دانیم چگونه کودکان را به کتاب خواندن علاقه مند کنیم. راهکارهای ذکرشده از این قرارند:
والدین کودک باید کتابخوان باشند
اینکه والدین بتوانند کودکی کتابخوان تربیت کنند، بدون اینکه خودشان کتابخوان باشند، امکان‌پذیر نیست. در صورتی که کودک در دست پدر و مادر خود کتاب ببیند، جذابیت آن برای کودک دوچندان شده و او نیز به سراغ خواندن کتاب می‌رود.
اگر والدین کتاب‌های الکترونیکی مطالعه کنند، ممکن است کودک این برداشت را کند که والدین با گوشی سرگرم هستند. به همین دلیل توصیه می‌شود حتما ساعاتی از روز را کتاب در دست در منزل حضور داشته باشند تا فرزندشان پیام این کار آن‌ها را بگیرد.
کتاب‌ها در دسترس کودکان قرار دهید
برای اینکه بدانیم چگونه کودکان را به کتابخوانی تشویق کنیم، لازم است والدین در گوشه و کنار خانه انواع کتاب (مانند رمان‌های بزرگسال و یا کتاب داستان کودکان و …) قرار دهند تا در دسترس کودک باشد. این کار باعث ایجاد فرهنگ کتابخوانی در منزل می‌شود و ناخودآگاه کودک نیز وارد این مسیر می‌شود.
کتاب خواندن برای نوزادان
به منظور اینکه بدانیم چگونه کودک را کتابخوان کنیم، باید از دوران نوزادی آغاز کرد. کتاب خواندن برای نوزاد باعث افزایش رشد مغز او می‌شود و پیوند او را با والدین تقویت میکند. با توجه به اینکه نوزاد هیچ درکی از محتوای کتاب ندارد، می‌توان هر کتابی را برای او خواند.
تهیه کتاب‌های تخته‌ای و عکس‌دار برای کودکان نوپا
زمانی که کودک از حالت نوزادی خارج شد و به کتاب خواندن واکنش نشان داد، بهتر است والدین کتاب‌های تخته‌ای و عکس‌دار برای او تهیه کنند. در این کتاب‌ها شکل‌ها و عکس‌ها یا کلمه‌ها در ابعاد بزرگ و واضح طراحی شده‌اند. با دقت به این عکس‌ها، عملکرد مغز نوپا تقویت می‌شود و توجه کودک گسترش پیدا میکند.
طراحی قفسه مخصوص کتاب برای کودکان
یکی از راه‌های پرورش کودک کتابخوان، طراحی قفسه مخصوص کتاب برای کودکان است. برای چیدن این قفسه باید اجازه دهند کودک با سلیقه شخصی خود کار کند. به این ترتیب کودک فضای قفسه را مطابق با سلیقه مورد نظر خود می‌چیند و به آن گرایش زیادی پیدا میکند.
ادامه دادن به خواندن کتاب با وجود بی‌توجهی کودک
امروزه دغدغه بسیاری از پدر و مادرها این است که چگونه کودک کتابخوان تربیت کنیم. لازم است ذکر کنیم که پدر یا مادر باید هر روز برای کودک کتاب بخوانند. اما ممکن است کودکان کم‌توجهی کنند و یک جا آرام ننشینند. بنابراین پدر و مادر باید به کار خود ادامه دهند، چرا که کودکان در حین حرکت کلمات کتاب را می‌شنوند.
خواندن چند باره کتاب‌های تکراری
اصرار کودک به خواندن کتاب تکراری کاملا طبیعی است. کودک به این وسیله توانایی تفکر خود را تقویت میکند و با خواندن مجدد داستان به زوایای تازه‌ای از آن پی می‌برد. این روند باعث رشد عملکرد مغز در کودکان می‌شود و از آن لذت می‌برند.
خواندن کتاب در هر زمان و مکانی بدون محدودیت
کتاب خواندن قبل از خواب و در کنار تخت کودک زمان و مکانی مشخص است. اما توصیه می‌شود کتاب خواندن صرفا به این زمان محدود نشود. والدین می‌توانند در همه جا چند کتاب کودک را در کیف حمل کنند و در صورت ایجاد فرصت، آن را برای کودک بخوانند.
خواندن کتاب‌های غیر داستانی
ممکن است برخی کودکان نسبت به خواندن کتاب بی‌علاقه باشند. بنابراین والدین باید کتاب‌های دیگر را نیز امتحان کنند. برخی از کودکان علاقه‌ای به کتاب داستان ندارند اما ممکن است به کتاب‌های ورزشی یا اطلاعات عمومی علاقه مند باشند. پس والدین باید مطابق با سلیقه کودکان پیش بروند تا او را به کتاب علاقه مند کنند.
استفاده از کتاب‌های مصور
در حال حاضر کتاب‌های مصور جایگاه ویژه‌ای در بین کاربران پیدا کرده‌اند. هنگام تماشای تصاویر در این کتاب‌ها، هر دو نیمکره مغز فعالیت میکند و به این وسیله توانایی‌های مغز افزایش می‌یابد. کتاب مصور دریچه‌ای برای ورود کودک به دنیای کتاب و کتابخوانی است.
استفاده از ایده‌های خلاقانه برای کتابخوانی کودکان
به منظور اینکه بدانیم چگونه کودکان و نوجوانان را به مطالعه علاقه مند کنیم، باید از چندین ایده برای کتابخوانی کودکان استفاده کنیم. یکی از آن‌ها خواندن کتاب با کمک حواس است. به این معنا که هنگام کتاب خواندن باید حواس کودک نیز درگیر شوند.
صدای پدر و مادر که حس شنوایی کودک را درگیر میکند، ورق زدن کاغذها با حس لامسه و دیدن تصاویر کتاب با حس بینایی کودک ارتباط دارند. تکرار این روند به مرور باعث تقویت حواس کودک و رشد عملکرد مغز می‌شود.
یک ایده دیگر برای تربیت کودک کتابخوان استفاده از شخصیت‌های داستان و طراحی نمایش بر اساس آن است. به این ترتیب با کمک کودک می‌توان به شخصیت‌پردازی نقش‌های مختلف داستان پرداخت و کودک را تشویق کرد تا نقش شخصیت‌های مختلف را بازی کند. این ایده می‌تواند اغلب کودکان را جذب کتابخوانی کند.
زمان آموزش کتاب خواندن به کودکان و شیوه‌های آن
اغلب والدین علاقه مند هستند که کودک کتابخوان تربیت کنند. به همین منظور باید ابتدا خواندن را به او آموزش دهند. اما توصیه می‌شود برای این کار عجله نکنند و کودک 3 ساله خود را برای یادگیری تحت فشار قرار ندهند.
- والدین سعی کنند هر روز با صدای بلند برای فرزند خود کتاب بخوانند.
- قبل از شروع کتاب و حین خواندن و بعد از آن از فرزند خود سوال کنند و با او تعامل داشته باشند.
- در زمینه مطالعه الگوی خوبی برای فرزند خود باشند.
- توجه کودک را به حروفی که در محیط اطراف و بیرون از منزل می‌بیند جلب کنند.
- برای آموزش حروف و صدای آن‌ها به کودکان، حس‌های دیگر را نیز می‌توانند دخیل کنند.
- با خواندن کتاب‌های مختلف در زمینه‌های گوناگون، یک بازی به عنوان حدس موضوع کتاب ایجاد کنند.
- با کلمات مختلف قافیه‌های جذاب ایجاد کنند و کودک را در جهت قافیه‌سازی تشویق کنند.
- با به کار بردن صدای حروف در کلمات مختلف، به روند آواشناسی کودک کمک کنند.
- حروف صدادار و صامت را تکرار کنند و از فرزند خود نظرخواهی نمایند.
- هر روز به تکرار و تمرین کلمات رایج بپردازند.
- تمام این مراحل را مانند بازی انجام دهند و برای آموزش کوچکترین اجبار یا فشاری به کودک وارد نکنند.