لالایی‌های کودکانه

لالایی آواز و نغمه ساده‌ای است که غالبا هنگام خواب والدین برای کودک می‌خوانند. هدف از لالایی کمک به راحت‌تر خوابیدن کودکان است، بنابراین بسیار مهم است که ساده باشد. در لالایی همه‌چیز ساده است: ریتم ساده، بیان ساده و محتوا ساده. همین ویژگی سادگی است که لالایی را برای کودکان و حتی مادران لذت‌بخش می‌کند.

لالایی در جهان قدمتی بسیار طولانی دارد نخستین لالایی‌ها به دوران انسان غارنشین برمی‌گردد. توگویی با آفرینش نخستین مادر لالایی هم زاده شده است. لالایی منحصر به فرهنگ ایرانی و حتی فرهنگ شرقی نیست. در سراسر جهان لالایی‌‌ها وجود داشته و دارند. به دلیل وجود واژه‌های مشابه در سایر زبان‌ها مانند «لالا بای» در زبان انگلیسی یا «لولا» در زبان آلمانی، زبان‌شناسان احتمال می‌دهند که همه این واژه‌ها ریشه تاریخی یکسانی داشته باشند اما معنای ریشه لغوی این کلمه هنوز به‌طور دقیق معلوم نیست.

آنچه معلوم است آن است که در همۀ ادوار تاریخ لالایی وجود داشته و مادران از این نغمه‌های گاها خودساخته برای خواباندن کودک خود استفاده می‌کرده‌اند. لالایی‌ها جزء ادبیات شفاهی هر فرهنگی هستند و نسل به نسل و سینه به سینه از هزاران سال پیش به ما رسیده‌اند. هر مادری بدون اینکه بداند متن لالایی از کجا پدید آمده، آن را از هزارتوی ذهنش بیرون می‌کشیده و می‌خوانده است.

لالایی بدون لحن و موسیقی که هماهنگ و هم‌پای گهواره یا پای مادر ریتم می‌گیرد، معنایی ندارد. حرکت آونگ‌وار و موسیقی لالایی از آنِ کودک است و ترانه و متن لالایی به‌خصوص در ترانه‌های قدیمی از آنِ مادر. مضمون این لالایی‌ها در بسیاری از موارد، دردها و آلام خود مادر بوده است. درد تنهایی و بی‌کسی، درد بی‌محبتی و درد هجران.

از طرف دیگر لالایی‌ها مانند دیگر اشکال ادبی، در تصویرهای خود از محیط بسیار متأثرند. برای مثال لالایی‌های مناطق کویری، بر شیوه تمنا و آرزو آکنده از صحبت گل و گیاه است یا در مناطق کوهستانی محتوای لالایی آن است که انشاالله زود بزرگ شوی و ببینم که قوی، دلیر و سوار با دل و جرأتی شده‌ای. با همه این‌ها آنچه بین لالایی تمام فرهنگ‌ها مشترک است، ابراز عشق مادر به فرزند است.

ویژگی لالایی‌ها

لالایی‌ها از نظر محتوا و موسیقی دارای ویژگی‌های منحصربه‌فردی هستند که آن‌ها را از تمام اشکال ادبی متمایز می‌کند.

متن لالایی به‌شدت ساده است. هیچ لالایی‌ای پیدا نمی‌کنید که در آن محتوا حتی اندکی پیچیده باشد. در لالایی کلمات، عینی، مادی و ملموسند و به‌ندرت از واژگان ذهنی در آن استفاده می‌شود.

درون‌مایه لالایی عشق مادر به فرزند است و همین درون‌مایه ایجاب می‌کند که زبانش سرشار از عاطفه باشد. لحن لالایی آکنده از دعا و تمناست. دعا برای آینده کودک، دعا برای سلامتی کودک، دعا برای خوشبختی کودک.

طبیعت نیز در لالایی حضوری پررنگ دارد. از گل و درخت و حیوانات و زمین و خورشید و ماه و میوه‌ها و… به‌وفور درلالایی صحبت می‌شود. حتی مادر بغض‌ها و آلامش را هم در دهان طبیعت می‌گذارد و از زبان آن‌ها شکوایه می‌کند.

وزن لالایی بسیار ساده است و بیشتر لالایی‌های ایرانی با آواز دشتی و در دستگاه شور زمزمه می‌شوند چراکه آواز دشتی و دشتستانی، آوازی معمول است و هرکس وقتی به طریق بداهه ترانه‌ای را زیر لب زمزمه می‌کند، موسیقی آن دشتی و دشتستانی است.

تأثیر لالایی بر خواب خوب کودکان

خواب خوب، مهم‌ترین نیاز نوزادان است. نوزاد آدمی در 6 ماه نخست تولد بین 13 تا 18 ساعت می‌خوابد.  موسیقی لالایی خواب‌آور است و کاراترین ابزار مادران در همه ادوار تاریخ برای خواباندن فرزندشان لالایی بوده است. لالایی بر کیفیت خواب کودک می‌افزاید. امروزه پژوهش‌های علمی ثابت کرده است که یکی از ایده‌آل‌ترین برنامه‌های خواب به‌خصوص برای نوزادان، خواباندن کودک در تختی متحرک یا آغوشی است که با حرکت همراه است و در همان حال زمزمه‌کردن لالایی‌ برای اوست. لالایی و قصه صوتی خواب کودک را عمیق می‌کند و او را از حس امنیت پُر می‌کند. با توجه به این که خواب خوب برای کودکان و به‌ویژه نوزادان اهمیتی حیاتی دارد، می‌توان فهمید که چرا لالایی‌ تا این اندازه مهم بوده و هست.

تحقیقات نشان داده‌اند که لالایی‌‌های کودکانه هورمون‌های اندروفین و دوپامین را که به هورمون‌های شادی‌آور و آرام‌بخش مشهورند، در مغز کودکان آزاد می‌کند. این شادی و آرامش به کودک کمک می‌کند تا خواب باکیفیت‌تری را تجربه کند. خواب خوب، خود منجر به شروع یک روز پرانرژی می‌شود و برای یادگیری، داشتن انرژی مثبت مهم‌ترین مؤلفه است.

 

تأثیرات لالایی بر هوش کلامی کودک

از طرف دیگر لالایی، هوش کلامی کودکان را به‌شدت تقویت می‌کند. دستگاه زبان انسانی که کلام به عنوان خروجی باالفعل‌شده آن بر لب ما می‌نشیند، بسیار پیچیده است و گفت‌وگوها، نغمه‌ها و آواها در قسمتی از مغز که متعلق به زبان است، ذخیره می‌شود و هنگامی که فک، حنجره و کام کودک آماده بر زبان‌آوردن کلمات شد، تأثیر خود را برجا می‌گذارد. طبق نظر محققین، مغز انسان از زمانی که در رحم مادر شکل می‌گیرد شروع به ضبط‌کردن همه رخدادهای محیط می‌کند و هیچ چیز را در این میان از قلم نمی‌اندازد. آواها و ترانه‌ها در مغز جنین و نوزاد ضبط و نگه‌داری می‌شود و نقش خود را در زمانی که باید، ایفا می‌کند. بنابراین لالایی‌خواندن نه‌تنها برای نوزاد بلکه برای جنین از 4 ماهگی به بعد که قوه شنوایی‌اش کامل می‌شود، پیشنهاد می‌شود.

تعبیر ساده‌تر این مطلب آن است که کلام خروجی ذهن است. ذهن تا زمانی که ورودی مطلوبی دریافت نکند، نمی‌تواند خروجی مناسبی هم ارائه دهد. به همین دلیل است که کودکی که ناشنواست، لزوما ناگویا یا لال نیز هست. این کودکان چون نمی‌شنوند، حرف هم نمی‌توانند بزنند. درواقع چون ورودی ندارند، خروجی هم نمی‌توانند داشته باشند.

تأثیرات لالایی بر رابطه و پیوند بین مادر و فرزند

لالایی‌ها سرشار از عاطفه‌اند. این کلام پرعاطفه وقتی با صدا و لحن دلنواز و آرامش‌بخش مادر یا پدر و آغوش گرم، امن و دوست‌داشتنی‌شان همراه می‌شود، پیوند مادر و فرزند را عمیق و ناگسستی می‌کند. کودک به‌خصوص در دوران نوزادی سراسر نیاز است و ناتوانی. او برای زنده‌ماندن باید بتواند به جهانی که تازه به آن وارد شده، اعتماد کند و جهان نخست کودک، مادر است. لالایی‌ها با آن ترنم زیبا، با آن کلمات پرمحبت، و با حرکات آونگ‌وار مادر، بذر این اعتماد را در او می‌کارد و پیوند مادر و فرزندی را محکم می‌کند.

تأثیرات لالایی بر هوش عاطفی کودک

مقدمه هوش عاطفی بالا، همین پیوند عمیق و محکم بین مادر و فرزند است. کودکی که آغوش امن مادر را دارد، کلام آرام‌بخش و دلنشین او را بر گوش خود دارد، از نظر عاطفی و روانی احساس امنیت می‌کند، به راحتی قادر است به دیگران عشق بورزد، محبت کند و احساس امنیت ببخشد. این کودک نخست با عروسک‌هایش مهربان است و پرستار آن‌هاست و در وهله بعد در برخورد با هم‌سالانش نیک‌رفتار و اهل شفقت است. کودکی که لالایی پرمحبت مادر را در گوش خود دارد، شنونده فعال و پذیرای دوستانش نیز هست.

مادر با لالایی‌خواندن برای او نیاز به همدلی و همراهی را در او مرتفع ساخته، بنابراین او نیز حالا می‌تواند احساسات، عواطف و نیازهای دیگری را درک کند و در ارتباط با او همدلی و همراهی از خود نشان دهد. برخلاف هوش شناختی که پرورش‌دادنش در کودکان وابستگی چندانی به خود والدین ندارد، پرورش هوش عاطفی به‌شدت وابسته به ارتباط قوی والدین با فرزند و رفع نیازهای روانی‌عاطفی کودک دارد و لالایی‌ها نخستین نشانه‌های جهانی امن و خواستنی برای کودک است.

تأثیرات لالایی بر هوش موسیقایی کودک

لالایی به دلیل آن‌که کاملا با موسیقی و حرکت عجین است، بر هوش موسیقایی کودک بسیار تأثیرگذار است . لالایی گوش کودک را با ریتم و تناوب آشنا می‌کند و از این نظر بر رشد شناختی او نیز اثر مثبت می‌گذارد. پژوهش‌های علمی ثابت کرده است که لالایی‌خواندن برای کودکان به دلیل وجه موسیقایی آن، قدرت یادگیری را در آن‌ها بالا می‌برد. هم‌چنین لالایی باعث می‌شود که حواس مختلف کودک به طور چشم‌گیری تحریک شود و درنتیجه مغز او رشد و تحول یابد.

 

لالایی های صوتی

پیدایش فناوری و توسعه ارتباطات کار را برای بسیاری از مادران امروزی ساده کرده است. لالایی‌های صوتی به زبان بهترین گویندگان و آمیخته با موسیقی

لالایی در سایت عموکتابی