راهنمای خریدمقالات آموزشی
دلایل خشم کودک + 10 روش آموزش کنترل خشم به کودکان
با توجه به اینکه همه کودکان در زندگی خود این احساس را تجربه می‌کنند، لازم است والدین آن‌ها را با تکنیک‌های کنترل خشم در کودکان آشنا کنند. در حقیقت خشم احساسی مبهم در کودکان است که آن‌ها به درستی نمی‌دانند با آن چطور برخورد کنند.
در صورتی که خشم کودک ادامه پیدا کند، ممکن است باعث شود در مدرسه و توسط همکلاسیهایش طرد شود، دچار افت تحصیلی گردد و یا سلامت روح و روان او با مشکل مواجه شود. برخی والدین روش‌های زیادی را برای کنترل عصبانیت در کودکان امتحان می‌کنند تا بتوانند رفتار فرزند خود را تغییر دهند. در این مبحث قصد داریم با این احساس و راه‌های کنترل کردن آن آشنا شویم. ما را همراهی نمایید.
مجموعه عمو کتابی، مرجع انواع کتاب کودک برای تمامی رده‌های سنی و در موضوعات مختلف از برترین ناشرهای کتاب کودکان است. با عمو کتابی، آزمون و خطایی در انتخاب و خرید کتاب در کار نخواهد بود. بهترین و تحسین‌شده‌ترین کتاب ها گرد هم آمده‌اند تا برای کسانی که تمایل به خرید کتاب های ارزشمند دارند، هیچ دغدغه‌ای وجود نداشته باشد.
خشم کودک چیست؟
به منظور اینکه بیشتر در این باره صحبت کنیم، لازم است در ابتدا با تعریف خشم در کودکان آشنا شویم. خشم یک احساس برانگیختگی یا هیجان شدید است که در صورت مواجه شدن کودک با محرک‌های نامناسب در محیط، بروز می‌کند.
این حس در کودکان زمانی پدیدار می‌شود که قادر نباشند انگیزه‌های عاطفی خود را کنترل کنند. همین امر باعث می‌شود کنترل خود را از دست بدهند و به هنجارهای رفتاری قابل‌قبول در گذشته بی‌توجه شوند. با توجه به اینکه همه افراد از جمله کودکان خشم را تجربه کرده‌اند، لازم است یاد بگیرند چگونه با آن کنار بیایند و احساس خود را بدون آسیب رساندن به اطرافیان بیان کنند.
به منظور کنترل خشم کودکان کمک گرفتن از متخصصان روانشناسی و مشاوران مجرب می‌تواند موثر باشد، اما در ابتدا توصیه می‌شود والدین از روش‌هایی استفاده کنند که در منزل می‌توان به کار برد. در این مبحث قصد داریم درباره دلایل این رفتار و مهارت‌های کنترل آن بیشتر بدانیم.
دلایل خشم کودکان
به منظور کنترل این حس ابتدا باید با دلایل بروز خشم در آن‌ها آشنا شد و سپس اقدام کرد. دلایل زیادی وجود دارد که می‌توانند در بروز خشم و پرخاشگری کودک نقش مهمی داشته باشند. زمانی که خواسته کودک محقق نمی‌شود و یا مایل به انجام کاری که از او می‌خواهند نیست، اغلب خشمگین و عصبانی می‌شود.
با توجه به تحقیقات صورت گرفته، عوامل بیولوژیکی و ژنتیک نیز ممکن است باعث بروز خشم در کودکان شود. علاوه بر این، نوع عملکرد خانواده و شیوه فرزندپروری آن‌ها نیز در برخی مواقع منجر به بروز خشم می‌شوند و زندگی کودکان را با اختلال روبرو می‌کنند.
به طور کلی 3 عامل کلی در بروز این حس و تحریک‌پذیری آن‌ها تاثیرگذار است. این عوامل شامل موارد زیر هستند:
• تاثیر ژنتیک و عوامل بیولوژیکی
• تاثیر شرایط محیطی
• داشتن بیماری‌هایی که در بروز خشم موثرند از قبیل اوتیسم، بیش فعالی، وسواس فکری و …
اولین علت خشم کودکان داشتن الگوهای رفتاری پرخاشگرانه است. به این معنا که اگر والدین و اطرافیان کودک رفتارهای پرخاشگرانه و با خشم انجام دهند، کودک نیز به این رفتار عادت می‌کند و همانند الگوهای خود عمل می‌کند.
با توجه به نظرات روانشناسان کودک، بروز رفتارهای پرخاشگرانه یکی از مراحل رشد کودک نوپا به شمار می‌آید. کودک در این سن تمایل دارد استقلال خود را ثابت کند، اما قادر به کنترل کامل احساسات خود نیست. از این‌رو در برخی موقعیت‌ها از جمله خستگی، گرسنگی، خواب و هر احساس ناشناخته دیگر، آن را به صورت خشم و عصبانیت بروز می‌دهد.
علاوه بر این، با توجه به درک ناقص کودکان از محیط اطراف، احساساتی همچون ناامیدی و ناراحتی را با عصبانیت شدید و حتی کتک زدن و آسیب به اطرافیان بروز می‌دهند. از دیگر علت خشم در کودکان جدایی والدین، مرگ یکی از والدین، تولد فرزند جدید در خانواده، تغییر محل زندگی، بیماری و غیره است.
ویژگی‌های کودکان عصبی و پرخاشگر
برای کنترل این حس به بهترین نحو ممکن، ابتدا لازم است با خصوصیات کودکان پرخاشگر آشنا شویم و پس از آن در جهت کنترل آن‌ها اقدام نماییم. کودکان عصبی دائما دچار اضطراب و افسردگی هستند و تحریک‌پذیری آن‌ها بالاست.
همچنین این کودکان برای اطرافیان مزاحمت ایجاد می‌کنند و در مقابل حالت دفاعی به خود می‌گیرند. نظم و انضباط در کارهای این کودکان نقشی ندارد و به دلیل دریافت نکردن محبت کافی از سوی والدین، اغلب با آن‌ها رابطه خوب و مناسبی ندارند.
این کودکان بسیار حساس و زودرنج هستند و از بازگو کردن احساسات خود نزد اطرافیان می‌ترسند. با توجه به اینکه اغلب کودکان پرخاشگر به خانواده‌های ازهم‌گسیخته و آشفته تعلق دارند، ممکن است والدین این کودکان نیز پرخاشگر و عصبی باشند یا دچار فقر اقتصادی یا فرهنگی باشند.
روش‌های کنترل خشم در کودکان
در صورت مشاهده علائم خشم در کودکان، لازم است والدین سریعا نسبت به درمان کودک و تغییر رفتار خود اقدام کنند. در ادامه به برخی از راه های کنترل خشم در کودکان اشاره می‌کنیم:
کودکان را در در تخلیه عصبانیت و ابراز خشم کمک کنید
والدین می‌توانند فضایی را در منزل ایجاد کنند تا کودکان بتوانند خشم خود را تخلیه کنند. مشت زدن به بالشت، ضربه زدن به توپ، فشردن اشیاء نرم در دست و پرتاب توپ می‌تواند کودک را کمک کند تا خشم خود را تخلیه کند. این شیوه یکی از ابتدایی‌ترین روش‌های تخلیه خشم است که لازم است به کودک آموزش داد و باید این کار بدون آسیب رساندن به اطرافش انجام شود.
مهارت‌های حل مسئله را به کودک آموزش دهید
زمانی که کودک در حالت آرامش است و هیچگونه عصبانیتی ندارد، بهتر است به او آموزش داد که زمان ناراحتی و عصبانیت مسائل خود را با والدین یا اطرافیان در میان بگذارد و از طریق گفت‌وگو و انجام بازی‌های کنترل خشم کودکانه، بتواند بر عصبانیت خود غلبه کند.
افعال معکوس به کار نبرید
یکی از راه‌های کنترل این حس این است که والدین در شرایط عصبانیت کودک، به منظور پایان دادن به این وضعیت هرگز از افعال معکوس استفاده نکنند. چرا که استفاده از این جملات ممکن است شرایط را بدتر کند.
با صبوری و محبت در کنار کودک بمانید و به او فرصت دهید
زمانی که کودکان عصبانی می‌شوند، بهتر است والدین واکنش تندی نشان ندهند و یا آن‌ها را تنبیه نکنند. زیرا این کار ممکن است خشم کودکان را بیشتر کند و کنترل آن‌ها سخت‌تر می‌شود. به این ترتیب باید تلاش کرد با صبوری و محبت در کنار کودک ماند و او را تنها نگذاشت.
به نیازهای کودک توجه کنید
برخی کودکان نیازهای خود را از طریق نشانه‌های دیگر ابراز می‌کنند. اما در صورتی که والدین به نیازهای کودک توجه نکنند، کودک نیز به خشم و عصبانیت متوسل می‌شود تا توجه والدین را جلب کند و به خواسته خود برسد.
قوانین عصبانیت را به کودک آموزش دهید
والدین سعی کنند در پروسه درمان خشم کودکان، قوانینی را نیز وضع کنند. کودکان باید آموزش ببینند که عصبانیت یکی از احساسات انسان است و همه ممکن است در شرایطی خشمگین شوند. اما باید به یاد داشته باشند که بین احساسات و رفتار خود تمایز قائل شوند. به این ترتیب هنگام عصبانیت داد و فریاد نکنند و به اطرافیان آسیب نرسانند.
الگوی خوبی برای کنترل خشم و عصبانیت باشید
یکی از مهم‌ترین روش‌های آموزش کنترل خشم به کودکان الگوبرداری آن‌ها از والدین خود است. با توجه به اینکه رفتار کودکان آینه رفتار والدین آن‌ها است، پس لازم است والدین هنگام خشم و عصبانیت به رفتار خود بیشتر دقت کنند.
چرا که کودک در حین خشم و عصبانیت دقیقا کارهای پدر و مادر خود را تکرار کرده و همانند آن‌ها برخورد می‌کند. بنابراین اگر والدین حین عصبانیت، احساسات خود را کنترل کنند و کودک شاهد این صحنه باشد، قطعا او نیز در حین خشم تلاش می‌کند تا بر احساسات منفی خود غلبه کند و به درستی رفتار کند.
بازی درمانی را به کار ببرید
آموزش کنترل خشم به کودکان با بازی روش موثری است که اغلب در مدارس و برای کنترل خشم کودکان دبستانی استفاده می‌شود. در این شیوه کودکان خشم خود را به شکل بادکنک‌های خشم تبدیل می‌کنند و با ترکاندن آن‌ها خشم آن‌ها نیز تخلیه می‌شود و فروکش می‌کند. در این بازی کودکان درواقع خشم خود را می‌بینند و لمس می‌کنند. با کمک این بازی کودک متوجه می‌شود که منفجر شدن خشم ممکن است به دیگران آسیب برساند. بنابراین از نظر کودکان این شیوه یکی از ملموس‌ترین و جذاب‌ترین روش‌های کنترل خشم در کودکان به شمار می‌رود.
علاوه بر این، پاره کردن روزنامه‌های باطله نیز به عنوان روشی موثر در کنترل خشم کودکان در مدرسه مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این شیوه کودک روزنامه‌ها را پاره کرده و آن‌ها را به هوا پرتاب می‌کند و با صدای بلند هورا می‌کشد. بنابراین خشم و عصبانیت او فروکش می‌کند. البته در آخر باید تکه‌های روزنامه را از روی زمین جمع کند.
از کتاب‌های کودکانه استفاده کنید
کودکان با کمک آموزش می‌توانند با احساسات خود آشنا شوند و آن‌ها را نامگذاری کنند. به این ترتیب از سردرگمی رها می‌شوند و این مسئله می‌تواند در نوجوانی و حتی بزرگسالی بسیار کمک‌کننده باشد. هنگامی که کودکان با احساسات خود آشنا شوند، سریع‌تر می‌توانند برای آن‌ها راه‌حل پیدا کنند.
مهم‌ترین ابزاری که کنترل خشم در کودکان را راحت‌تر می‌کند، استفاده از کتاب داستان کودکانه است. این کتاب‌ها به شکلی جذاب، ساده و عینی نوشته شده‌اند و توصیف آن‌ها از شخصیت‌ها و رویدادها به شکلی است که کودکان را به الگوبرداری از آن‌ها تشویق می‌کند.
از مشاوران مجرب در زمینه مدیریت خشم کودک کمک بگیرید
در صورتی که عصبانیت کودک از کنترل خارج شده باشد و روش‌های ذکرشده اثرگذار نباشند، توصیه می‌شود از مشاوران حرفه‌ای و مجرب در این زمینه کمک گرفت. متخصصان روانشناسی کودک می‌توانند با ریشه‌یابی مشکل، سلامت روانی کودک را بررسی کنند و در جهت درمان او بهترین اقدام را انجام دهند.
نتایج و آثار عدم کنترل خشم کودک
خشم یک نیروی طبیعی است که اگر از کنترل خارج شود، پیامدهای ناگواری به دنبال دارد. در این بخش به آثار عدم کنترل خشم در کودکان اشاره می‌کنیم:
آثار فیزیکی خشم بر بدن کودک
بروز خشم و عصبانیت می‌تواند واکنش‌های شدید بدنی را به همراه داشته باشد و باعث ایجاد مشکلات جسمی زیادی برای کودک می‌شود. این پیامدها به شکل‌های زیر نمودار می‌شوند:
- ترشح بیش از حد معمول هورمون آدرنالین
- افزایش تنفس و بالا رفتن ضربان قلب برای دریافت انرژی بیشتر
- افزایش فشار خون
- لرزش اعضای بدن
- کاهش سطح سیستم ایمنی بدن
- قفل شدن عضلات بدن و ماهیچه‌ها
آثار روحی و روانی خشم بر کودک
در صورتی که آموزش کنترل خشم به کودکان به درستی انجام نشود، می‌تواند علاوه بر پیامدهای جسمی، آثار روحی و روانی زیادی را بر جای بگذارد. آثار روحی و روانی خشم در بدن کودک از قرار زیر هستند:
- ایجاد کینه از اطرافیان در دل کودک
- به وجود آمدن حس حسادت در کودک
- تقویت حس دشمنی با اطرافیان
- بروز افکار ناشایست در کودک
- استفاده از کلمات ناشایست
آثار رفتاری خشم بر کودک
در صورتی که خشم در کودکان کنترل و درمان نشود، می‌تواند پیامدهای رفتاری بدی برای کودکان داشته باشد. این پیامدها به شرح زیر هستند:
- شدید شدن احساسات کودک
- طرد شدن کودک توسط دوستان و همکلاسیهایش
- تقویت حس پرخاشگری در کودک و باقی ماندن آن تا دوران بزرگسالی
- آسیب زدن کودک به خود و اطرافیان
- داد و فریاد کردن
- کاهش تمرکز حواس و بروز اختلال در یادگیری کودک
- به زبان آوردن ناسزا و کلمات ناشایست توسط کودک
- حرکات غیرارادی و نامرتب در کودک
- مشت کردن دست‌ها و احساس خشم نسبت به خانواده و اطرافیان
جمع‌بندی
در این مبحث به کنترل خشم در کودکان و جزئیات آن اشاره کردیم. با توجه به اینکه خشم یک احساس طبیعی در انسان است و ممکن است برای هر فردی اتفاق بیفتد، کودکان نیز از این قاعده مستثنا نیستند. بنابراین بهتر است ابتدا آن‌ها را با احساسات‌شان آشنا کنیم. سپس با توجه به شناختی که از احساسات خود پیدا کرده‌اند، راه‌های کنترل خشم را با کمک روش‌های مختلف آموزش دهیم. همچنین باید کودکان را از پیامدهای عدم کنترل خشم نیز آشنا کنیم تا بتوانند از کودکی این شیوه را در خود نهادینه کنند و در جهت کنترل احساس خشم خود تلاش کنند.